Rodzinny Ogród Działkowy im. Staszica w Katowicach

Chińczycy stosowali zioła już 4 tysiące lat temu. Były one też dobrze znane w całym starożytnym świecie: Egipcie, Babilonii, Asyrii, Indiach. Hipokrates, ojciec medycyny, wymienił w swoich dziełach ponad 300 leków pochodzenia naturalnego, w tym przede wszystkim roślinne. Ziołami leczono choroby przez tysiące lat. Dopiero w latach trzydziestych XX wieku, zachwyt antybiotykami i innymi lekami chemicznymi spowodował, że te roślinne powędrowały do lamusa. Jednak nie na długo.

APTEKA NATURY
Potwierdza się stara prawda, że przyroda kryje lekarstwo na każdą chorobę, a komórki roślin to najwspanialsze laboratoria świata. Dzisiejsze ziołolecznictwo różni się bardzo od tego sprzed setek lat. Dzięki badaniom naukowym można wyizolować z roślin związki farmakologicznie czynne oraz określić, w jaki sposób oddziałują one na organizm. Nowoczesny lek ziołowy jest standaryzowany (czyli zgodny z obowiązującymi normami), co umożliwia jego dokładne dawkowanie, tak jak w przypadku leków syntetycznych. To zachęca coraz więcej osób do sięgania po preparaty pochodzenia naturalnego.
Jednak wiele tajemnic natury wciąż pozostaje nie odkrytych. Na świecie jest ponad 400 tysięcy gatunków roślin, w tym około 40 tysięcy leczniczych. Tylko kilka tysięcy z nich przebadano dokładnie Czv zioła pomagają zwalczać wszystkie choroby? Na pewno nie, ale bardzo często mogą skutecznie pomóc. Przyirzyjmy się bliżej zawartym w nich składnikom. Substancje czynne występują we wszystkich częściach rośliny, zarówno w kwiatach, pączkach, korzeniu jak i korze, klączach, owocach, nasionach. Najważniejsze z nich to:

• Alkaloidy. Do tej grupy należy wiele związków o silnym działaniu. To na przykład atropina ( pokrzyk-wilcza jagoda, bieluń), kofeina (kakaowiec), strychnina (kulczyba). Wiele z nich to trucizny.
• Antocyjany. Występują w kwiatach, owocach, liściach, niekiedy w łodygach roślin jako barwniki - czerwone, niebieskie, fioletowe. Mają właściwości przeciwzapalne, przeciwalergiczne, uspokajające i przeciwkrwotoczne. Poprawiają mikro krążenie w naczyniach włosowatych tęczówki oka. Korzystnie wpływają na ostrość widzenia. Bogate w antocyjany są między innymi owoce bzu czarnego i borówki, kwiaty bławatka oraz malwy czarnej.
• Fenole. Mają działanie bakteriostatyczne (nie pozwalają namnażać się zbyt wielu bakteriom chorobotwórczym) i dezynfekujące. Zawierają je miedzy innymi: majeranek, lebioda, kora kaliny i liście borówki brusznicy.
• Flawonoidy. Naturalne barwniki roślin o właściwościach leczniczych. I tak na przykład, flawonoidy obecne w rumianku działają przeciwalergiczne oraz przeciwzapalnie. W zielu fiołka trójbarwnego, kwiecie bzu czarnego znajduje się rutyna, która uszczelnia i wzmacnia ściany naczyń krwionośnych oraz jest pomocna, między innymi w leczeniu przeziębień. Substancje te odgrywają ważną rolę w zapobieganiu nowotworom.
• Garbniki. Występują między. innymi w korze dębu. liściach jeżyny, szałwii i herbaty. Niszczą bakterie, mają działanie dezynfekujące. Powodują ścinanie się białek, co ma znaczenie w hamowaniu niewielkich krwawień. Leczą też stany zapalne i działają przeciwbiegunkowe.
• Glikozydy. Są to związki zawarte w liściach. Największe znaczenie mają glikozydy nasercowe, występujące w liściach naparstnicy i konwalii majowej.
• Kumaryny, Większość działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i uspokajająco, na przykład eskulina (kasztanowiec zwyczajny )
• Pektyny. Substancje śluzowate, powlekające. Najwięcej jest ich w owocach. Są polecane przy biegunkach, zatruciach, stanach zapalnych przewodu pokarmowego (pektyna z jabłek)
• Śluzy. Działają przeciw kaszlowo, przeciwzapalnie, osłaniająco na gardło, jamę ustną, przewód pokarmowy
• Olejki eteryczne. To zapachowe mieszaniny różnych związków. Mają działanie wykrztuśne, wiatropędne, napotne, odkażające, rozkurczowe

PRZECIW INFEKCJOM
Wiele ziół stosuje się z powodzeniem w leczeniu zakażeń dróg oddechowych, przewodu pokarmowego i skóry. Działają wolniej i łagodniej niż leki syntetyczne dlatego należy stosować je dłużej. Jednocześnie nie mają tak wielu skutków ubocznych, jak leki syntetyczne. Nie można jednak zapominać, że zioła też są lekami, jeśli więc chcemy prowadzić kuracię dłużej, to lepiei, żeby odbywała się ona pod kontrolą lekarza. Wiele preparatów roślinnych. stosowanych w nieodpowiedniej ilości lub przez zbyt długi czas. może zaszkodzić. Niewłaściwy dobór leku lub nieprawidłowe przyrządzenie naparu, odwaru albo syropu oraz zbyt długie ich przechowywanie może mieć szkodliwe działanie.
Szczeólnie ostrożnie trzeba podawać leki ziołowe dzieciom. Gdy decydujemy się na leczenie ziołami, trzeba pamiętać, aby:

• nie przedłużać na własną rękę zaleconego przez lekarza czasu trwania kuracji. Są zioła, które stcsuje się tylko kilka dni. Potem ich działanie może bvć szkodliwe;
• nie traktować ziołowych herbatek jak napojów. Można je podawać tylko tak długo, jak jest to konieczne. One także są lekami nieobojętnymi dla organizmu;
• nie zmieniać zaleconych przez lekarza dawek leków ziołowych i częstotliwości ich podawania, powiedzieć lekarzowi o przyjmowaniu innych leków. Zioła i leki mogą nawzajem wykluczać lub potęgować swoje działanie;
• nie stosować równocześnie kilku różnych specyfików ziołowych. Mogą bowiem za bardzo nasilić swoje działanie lub też wzajemnie się znosić.

ZIOŁA W KOSMETYKACH
Substancje ziołowe są coraz powszechniej stosowane w kosmetyce. Chronią skórę przed działaniem promieni słonecznych, poprawiają krążenie i metabolizm, nawilżają i odmładzają. Na pewno fitokosmetyki (kosmetyki naturalne) są bardziej przyjazne dla skóry wrażliwej niż specyfiki z dużą zawartością substancji czysto chemicznych. Nie można się jednak spodziewać, że zmarszczki znikną nam po trzech tygodniach ich stosowania. Fitokosmetyki działają o wiele wolniej, lecz - co ważne - nieinwazyjnie. W zależności od rodzaju cery trzeba szukać kosmetyków zawierających różne rodzaje ziół.

• Cera tłusta łojotokowa. Lubi kosmetyki z ekstraktem z rumianku. Działa on oczyszczająco, delikatnie ściągająco, zmiękczająco, przeciwzapalnie i odkażająco. Przywraca skórze jędrność i gładkość. Bardzo dobre są też wyciągi z szałwii, nagietka, brzozy, kory dębu.
• Cera dojrzała. W tzw. kosmetykach antyaiging wykorzystywane są fitohormony, które mają korzystny wpływ na odnowę naskórka i głębszych warstw skóry. Staje się ona lepiej ukrwiona i odżywiona. Fitohormony zwiększają zdolność komórek do przyswajania substancji odżywczych, wymiatają wolne rodniki, działają przeciw nowotworowo, kojąco i przeciwzapalnie. Znajdują się między innymi w: lucernie, czerwonej koniczynie, łubinie, lukrecji, daktylach, granatach, szyszkach chmielu, cyprysie, żeń-szeniu, kiełkach pszenicy, ryżu oraz siemieniu lnianym.
• Cera wrażliwa naczynkowa. Warto szukać kosmetyków które zawierają ekstrakty z kasztanowca lub miłorzębu japońskiego, pobudzają krążenie, poprawiają ukrwienie, zmniejszają napięcie i uszczelniają ściany naczyń krwionośnych, zapobiegając ich pękaniu. Hamują także proces starzenia się skóry. Często w preparatach do cerv naczynkowej wykorzystuje się ekstrakty dzikiego czarnego bzu, gryki, arniki górskiej, kwiatów dzikiego mirtu, zielonej herbaty oraz zioła zawierające krzem ( skrzyp polny, przywrotnik)
• Wrażliwa skóra wokół oczu. Przyjazne dla niej są kosmetyki z ekstraktami z rumianku, aloesu, nagietka. Obrzęki pod oczami złagodzą preparaty z wyciągami z kasztanowca, lipy. Właściwości zapobiegające opuchliźnie oraz rozjaśniające cienie pod oczami mają ekstrakty ze świetlika, szałwii, pietruszki, arniki. Z kolei specyfiki z bławatkiem działają kojąco, przeciwzapalnie i łagodzą podrażnienia. Wiele ziół wykorzystuje się także w walce z celllulitem. Należą do nich między innymi: zielona herbata, kasztanowiec, wyciąg z kory sosny śródziemnomorskiej (pycnogenol), ekstrakty z czarnego bzu, nostrzyka, skrzypu, arniki, karczocha, bluszczu i brzozy. Pomocny jest też żeń-szeń (wpływa na metabolizm tłuszczów) oraz ekstrakt z miłorzębu japońskiego, który pobudza krążenie, poprawia ukrwienie, zmniejsza napięcie naczyń krwionośnych i zapobiega ich pękaniu.

Warto mieć w domu

• ANYŻEK działa wykrztuśnie, pomaga przy wilgotnym kaszlu. Ułatwia odkrztuszanie wydzieliny. Stosować przy wzdęciach, kolkach i bólach brzucha.
• BABKA LANCETOWATA działa przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, uodporniające. Pomaga przy biegunkach, zaparciach, stanach zapalnych dróg moczowych. Łagodzi kaszel.
• BEZ CZARNY - działa napotnie i lekko moczopędnie. Napary z bzu uszczelniają ściany naczyń włosowatych i zwiększają ich elastyczność. Przeciwdziałają przeziębieniom.
• DZIKA RÓŻA - OWOCE - skarbnica witaminy C. Zapobiega anemii, wzmacnia i oczyszcza organizm. Zwiększa odporność na infekcje. Pomaga przy awitaminozie, ogólnym osłabieniu i częstych przeziębieniach.
• KMINEK - pobudza wydzielanie soku żołądkowego, usprawnia trawienie i przyswajanie pokarmów, niszczy bakterie. Herbatki z dodatkiem kminku pobudzają laktację.
• LiPA - powoduje wydzielanie potu, wzmacnia, obniża gorączkę.
• MALINA - napar z liści maliny oraz sok z owoców są dobrym środkiem witaminizującym. Pomagają przy przeziębieniach, grypie.
• MELISA eliksir życia. Uspokaja, pomaga w zasypianiu i depresjach. Pobudza trawienie, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, regeneruje system nerwowy.
• MIĘTA - ułatwia trawienie, łagodzi wzdęcia i bóle brzucha, leczy niestrawność, przeziębienia i poprawia przemianę materii.
• POKRZYWA - usuwa zbędne produkty przemiany materii. Zwiększa poziom hemoglobiny. Zapobiega anemii i leczy ją. Pomaga przy łojotoku, grzybicach skóry i wypryskach.
• PRAWOŚLAZ LEKARSKI osłania błonę śluzową układu oddechowego, łagodzi suchy kaszel.
• RUMIANEK - działa przeciwzapalnie, rozkurczowo, poprawia trawienie, uspokaja i łagodzi podrażnienia skóry.
• SOSNA ZWYCZAJNA - syrop z sosny działa przeciw bakteryjnie, wykrztuśnie, pomaga przy mokrym kaszlu.

Opracowano na podstawie artykułu
Katarzyny Długosz
Świat Zdrowia