Menu główne:
Nagietek lekarski, roślina jednoroczna, ma wzniesioną, rozgałęzioną i łamliwą łodygę do wysokości 50 cm.
Liście dolne są łopatkowate, zaś górne lancetowate. Cała roślina pokryta jest delikatnymi, lepkimi włoskami i posiada charakterystyczny zapach. W połowie lipca pojawiają się kwiatostany w typie koszyczka (na obwodzie kwiaty języczkowate - żeńskie, wewnątrz rurkowate, obupłciowe). Jest wiele odmian, różniących się budową kwiatów i barwą - od jasnożółtej do ciemnopomarańczowej. Dla celów leczniczych i kosmetycznych najcenniejsze są odmiany o intensywnie pomarańczowej barwie koszyczków.
Nagietek lekarski (Calendula officinalis L.) pochodzi prawdopodobnie z rejonu Morza Śródziemnego. Już w starożytnym Egipcie stosowano go do zabiegów odmładzających i upiększających ciałto. Płatki kwiatowe służyły do ozdabiania i barwienia potraw, To jedna z najważniejszych roślin leczniczych stosowanych w dawnej medycynie hinduskiej, arabskiej i greckiej. W Europie uprawiany był jako roślina ozdobna od połowy XII wieku. Obecnie w celu uzyskania surowca dla lecznictwa nagietek lekarski uprawiany jest na całym świecie, także w Polsce.
Roślina ta lubi stanowiska ciepłe i słoneczne, słabo kwitnie w miejscach zacienionych. Udaje się nawet na glebach słabszych, piaszczystych, jednak na glebie żyznej i dostatecznie wilgotnej (o odczynie obojętnym) rośnie bujniej i wydaje więcej dorodniejszych kwiatów. Nagietek często rozsiewa się sam.
Właściwości lecznicze
Kwiaty nagietka zawierają bardzo wiele substancji czynnych, są to m.in. związki śluzowe, kwasy organiczne, flawonoidy, kumaryny, olejek eteryczny, gorycze, żywice, witamina C i sole mineralne (m.in. związki magnezu), Dzięki takiej różnorodności substancji czynnych nagietek (i jego przetwory) ma wszechstronne działanie lecznicze: przeciwzapalne, bakteriobójcze, grzybobójcze. Niszczy paciorkowce i gronkowce i dlatego może być wykorzystywany jako środek pomocniczy w leceniu stanów zapalnych gardła i krtani, jamy ustnej i przy zapaleniu spojówek. Pobudza działanie wątroby, działa żółciopędnie, przeciwskurczowo i dodatnio na procesy trawienne. Wykazuje działanie moczopędne oraz ma zdolność wiązania i wydalania z organizmu substancji toksycznych. Wzmacnia układ odpornościowy. Nagietek stosowany jest jako lek gojący skórę (odmrożenia, oparzenia, stłuczenia), przyspiesza gojenie się ran, a także łagodzi dokuczliwy ból po ukąszeniach owadów. W kosmetyce ma zastosowanie do wyrobu maseczek, szamponów, płynów tonizujących i kremów do cery suchej i wrażliwej. Z dodatkiem płatków z kwiatów nagietka przygotowuje się różne maseczki kosmetyczne
odświeżająco-gojące.
Zastosowanie w kuchni
Wyciągi z kwiatów nagietka są używane do barwienia na żółto i pomarańczowo potraw i środków spożywczych, np. masła, sera, ryb, omletów, ryżu, makaronu, sosów. Ponadto nadają potrawom lekko pikantny smak.
Jeśli dokładnie zaobserwować kwiaty nagietka, to spełniają one pewną rolę barometru: gdy płatki przed godziną 9 rano są ułożone równolegle do ziemi, to będzie dzień bezdeszczowy.
Odwar do okładów (kompresów)
4 łyżki płatków nagietka zalać szklanką zimnej wody i gotować na małym ogniu około 15 minut, odcedzić, potem lekko ostudzić i stosować do okładów, kompresów, w stanach zapalnych skóry, na rany, stłuczenia, także na żylaki.
Opracowano na podstawie artykułu
mgr Elżbieta Sikora, IW w Skierniewicach
