Menu główne:
Likopen, to cenny związek organiczny, który posiada właściwości chroniące nasz organizm przed licznymi chorobami, w tym przed rakiem.
Warzywa i owoce dostarczają nam w codziennej diecie oprócz podstawowych składników pokarmowych oraz błonnika pokarmowego, także wielu ważnych substancji bioaktywnych, w tym m.in. likopenu, który należy do karotenoidów.
Karotenoidy są barwnikami występującymi w komórkach roślin. Są one odpowiedzialne nie tylko za barwę roślin, ale są też prekursorami witaminy A w diecie ludzkiej i zwierzęcej. Mają działanie przeciw utleniające, przeciw miażdżycowe. Wynika to z łatwego reagowania karotenoidów z tlenem atomowym i wolnymi rodnikami (reaktywne formy tlenu), powodując ich neutralizację. Reaktywne formy tlenu neutralizowane w organizmie człowieka w niewystarczającym stopniu mogą modyfikować DNA, białka czy lipidy, co może stać się przyczyną wielu chorób, m.in. nowotworów, chorób reumatycznych, przebarwienia skóry. W organizmie człowieka występuje około 40 różnych karotenoidów, z czego w osoczu krwi znajduje się ich 14. W największej ilości występuje likopen, stanowiąc od 21 do 43% wszystkich karotenoidów.
Niski poziom karotenoidów w osoczu krwi zwiększa zagrożenie miażdżycą i chorobami serca. Palenie tytoniu jest głównym czynnikiem środowiskowym ryzyka niedokrwiennej choroby serca, a palacze mają mniej więcej o 40% obniżone zasoby karotenu w osoczu i tkankach. Spożywając warzywa i owoce dostarczamy do organizmu takie karotenoidy, jak: beta-karoten, alfa-karoten, likopen, kryptoksantyna, zeaksantyna i luteina. Beta-karoten, alfa-karoten i likopen występują głównie w warzywach i owocach barwy czerwonej, pomarańczowej i żółtej oraz w warzywach liściowych.
Najlepszy przeciwutleniacz
Spośród karotenoidów, likopen ma największe właściwości przeciw utleniające.
Wyniki wielu badań wskazują, że likopen jest szczególnie efektywny w procesach inaktywacji tlenu atomowego i wolnych rodników. Liczne badania wskazują, że likopen, jako jeden z najsilniejszych przeciwutleniaczy, obniża ryzyko zachorowań na raka prostaty, przewodu pokarmowego, pęcherza moczowego i płuc, a także zmniejsza zachorowalność na choroby krążenia i serca. Wykazano ścisłe powiązanie pomiędzy wysoką zawartością likopenu w osoczu krwi człowieka a niską zachorowalnością na raka prostaty i nerek.
Najwięcej likopenu znajduje się w arbuzach (około 4,9 mg/100 g).
Zbliżone zawartości występują w różowych odmianach grejpfrutów (4,6 mg).
Bogatym źródłem likopenu w naszej diecie są pomidory, których zjadamy najwięcej (85% likopenu w diecie pochodzi z pomidorów), i którym ten karotenoid nadaje wspaniałą, czerwoną barwę.
Ilość likopenu w świeżych owocach pomidora zależy od odmiany, terminu uprawy oraz stopnia dojrzałości owoców. Ogólnie więcej likopenu mają odmiany o barwie czerwonej, odmiany przeznaczone do przemysłu, odmiany typu "cherry" oraz odmiany gronowe. Odmiany o owocach mniejszych ze względu na większą zawartość likopenu mają wyższe właściwości anty oksydacyjne.
W miarę dojrzewania pomidorów zwiększa się w nich zawartość likopenu:
Przetwory pomidorowe
Procesy przetwórcze pomidorów, takie jak produkcja koncentratów, przecierów, soków, sosów, keczupu, a ostatnio coraz popularniejsze mrożenie, nie tylko nie powodują strat likopenu, ale nawet podwyższają jego zawartość i podnoszą ogólną przyswajalność. Dzięki tym procesom produkty pomidorowe są dostępne przez cały rok, stanowiąc najważniejsze źródło likopenu w naszej diecie. Owoce pomidora, a zwłaszcza przetwory z nich uzyskane, chronią przed niektórymi nowotworami. Wykorzystanie jednak likopenu z przetworów pomidorowych chociaż wyższe niż ze świeżych owoców, uzależnione jest od temperatury, długości okresu jej działania oraz środowiska (i dodatków), w którym pomidor jest przetwarzany (olej, kwas octowy). Podawanie soku pomidorowego, poddanego krótkotrwałemu procesowi przetworzenia termicznego, wraz z pewną ilością tłuszczu podnosi wykorzystanie likopenu.
Polecana dzienna dawka likopenu wynosi 5 miligramów. Ilość taka znajduje się w 2-3 pomidorach. We Włoszech dzienne spożycie likopenu wynosi 7,4 mg na osobę.
Soki i zupy pomidorowe zawierają likopenu od 4 do 11 mg/100 g, sosy pomidorowe od 12 do 19 mg/100 g, keczupy od 6 do 23 mg/100 g, pomidory konserwowe od 20 do 37 mg/100 g, koncentrat pomidorowy od 22 do 94 mg/100 g, a pomidory suszone 90 mg/100 g.
Różnorodność naszej diety z dużym udziałem warzyw i owoców - bogatych w składniki przeciw utleniające (likopen, witaminy C i E, związki fenolowe i flawonoidy) oraz ograniczenie spożycia nasyconych tłuszczów i białka zwierzęcego może przyczynić się do poprawy zdrowotności naszego społeczeństwa.
Opracowano na podstawie artykułu
prof. Krystyna Elkner IW w Skierniewicach