Menu główne:
Kozieradka pospolita (Trigonella foenum-graecum L.) pochodzi z północno-zachodniej Azji. Uprawiana jest w krajach Europy i Azji, a nawet Afryki jednak w niewielkich ilościach. Częściej można ją spotkać zdziczałą, na naturalnych stanowiskach zasięg jej występowania jest dość rozległy. Kozieradka jest jedną z najstarszych roślin leczniczych, znaną i stosowaną w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. W Egipcie używano jej nasion do przyspieszania porodu i zwiększenia ilości pokarmu, polecano do nacierania ciała, aby było piękne i bez skazy. W starożytnym Rzymie wykorzystywano tę roślinę jako lekarstwo w przypadku występowania gruźlicy. Kozieradka jest rośliną roczną. Łodyga osiąga wysokość 20-60 cm, w górnej części jest owłosiona. Kwiaty bladożółte (lub liliowe, np. u kozieradki błękitnej), wyrastające pojedynczo lub niekiedy parami z kątów liści.
Owocem jest długi strąk, przypominający rogi koziorożca. Po dotknięciu kozieradka wydziela niezbyt miły (kozi) zapach.
Kozieradka wymaga stanowiska ciepłego i słonecznego, gleby przepuszczalnej, bogatej w wapń i składniki mineralne. Ponieważ kozieradka należy do rodziny bobowatych (dawniej motylkowatych), azot stosuje się w niewielkich ilościach i tylko na glebach ubogich w ten składnik. Kozieradkę uprawia się z nasion, wysiewanych w połowie kwietnia, w rzędy co 30 cm, na głębokość 1- 1,5 cm. Wschody ukazują się już po upływie 1-2 tygodni po wysiewie.
Właściwości lecznicze
Nasiona kozieradki posiadają dużą wartość odżywczą. Zawierają znaczną ilość śluzów, saponin, flawonoidów, witamin, tłuszczów i białka. Substancje czynne zawarte w nasionach zwiększają wydzielanie śliny, soku żołądkowego i trzustkowego, ułatwiają trawienie i przyswajanie składników pokarmowych, zwłaszcza białka. Poprzez pobudzanie organizmu do wytwarzania większej ilości czerwonych i białych krwinek, podnoszą jego odporność na patogenne szczepy bakterii. Mimo tych wielu zalet, nasiona kozieradki rzadko są wykorzystywane ze względu na ich nieprzyjemny, intensywny zapach. Najczęściej surowiec wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych, stosowanych wewnętrznie. Stosowane są one w przypadku nieżytu dróg trawiennych, przy braku apetytu, w nerwicy żołądka. Surowiec leczniczy, czyli nasiona można przyjmować również jako środek ogólnie wzmacniający.
Zmielone nasiona kozieradki wymieszane z niewielką ilością gorącej wody i kilkoma kroplami octu stosuje się zewnętrznie na trudno gojące się rany, wrzody, czyraki.
W kosmetyce mają zastosowanie do odżywczych maseczek lub do lecenia trądziku, łojotoku czy stanów zapalnych skóry.
Zastosowanie w kuchni
Nasiona kozieradki to jeden z ważniejszych składników indyjskiej przyprawy curry i bułgarskiej czubricy. Roztarte lub zmielone nasiona doskonale się komponują ze startym żółtym serem jako dodatek do pizzy, zapiekanek lub spaghetti. Dodadzą także aromatu pastom z twarożku, masła, wielu surówkom i sałatkom, sosom do sałaty, gotowanym kalafiorom, zielonej fasoli. Aby wydobyć pełen aromat nasion, dobrze jest przed zmieleniem lekko je uprażyć na suchej patelni (nasiona nie mogą stać się czerwone). Nie należy jednak przesadzać z ilością nasion, ze względu na gorycz i bardzo intensywny zapach. W okresie zimowym możemy przygotowywać kiełki z nasion kozieradki. Nasiona kiełkują bardzo szybko, a kiełki są gotowe do spożycia, gdy ich długość 2-3-krotnie przekroczy długość nasion. Kiełki można dodawać do sałatek, surówek, sosów i past. Mają działanie odświeżające i pobudzają apetyt.
Kozieradka w ogrodzie może być tłem dla roślin o ozdobnych kwiatach lub żywopłotem oddzielającym różne uprawy.
Opracowano na podstawie artykułu
dr Barbara Frąszczak UP w Poznaniu
